Znaczenie tatuażu pająka

Grecki mit o Arachne zamienionej w pająka

Nie będzie dla nikogo zaskoczeniem, że swoją podróż przez historie związane z pająkiem zacznę od starożytności. To w tym okresie powstała cała masa interesujących opowieści i parę z nich traktuje o bohaterze tegoż artykułu. W greckiej mitologii jeden z mitów opowiada o Arachne, która utrzymywała, że jest najlepszą tkaczką na świecie. Nie umknęło to uwadze Ateny, która swoje umiejętności w tym zakresie uważała za o wiele lepsze. Jej przechwałki na temat bycia najlepszym w sztuce tkania rozwścieczyły ją do tego stopnia, że postanowiła rzucić jej wyzwanie. Każda z nich miała stworzyć wyjątkowe dzieło, które jednoznacznie wyłoni zwycięzcę. Okazało się, że czółno Arachne jest niemalże tak piękne, jak Ateny, więc ta w przypływie gniewu rozerwała je na pół, a samą dziewczynę dotkliwie pobiła. To zdarzenie pchnęło ją do samobójstwa, przez co Atena miała ogromne wyrzuty sumienia.

Przywróciła ją do życia, lecz nie przybrała ona postaci kobiety, tylko pająka (a właściwie hybrydy człowieka z pająkiem), aby mogła w nieskończoność pleść nici, tak jak to robiła za życia. Ciekawostką jest fakt, że od imienia Arachne powstała nazwa dziedziny nauki o pająkach arachnologia oraz jedna z odmian fobii przed pająkami, czyli arachnofobia.

Warto przeczytać: Znaczenie tatuażu ćmy.

Egipska i Sumeryjska bogini związana z pająkiem

Jeśli mówimy o starożytnej Grecji, nie możemy zapomnieć o Egipcie, w którym również można doszukać się analogii do pająka. Wysokie miejsce w panteonie tamtejszych bóstw zajmowała Neit, która uznawana była za matkę stworzycielkę. W przesłaniach na jej temat można dowiedzieć się, że utkała świat przy pomocy swojego krosna i od tej pory przeplata go nićmi przeznaczenia, które dotyczyły każdego człowieka na Ziemi. Przeplatała ze sobą przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Ma to jasne odniesienie do działania pająka, który podobnie jak ona formuje z pajęczyny swoje małe „światy”. Zwierzę to jednak nie było jej atrybutem, czy też swego rodzaju symbolem, lecz widać tu wyraźne nawiązanie do niego.

Za to w sumeryjskich wierzeniach występowała bogini Uttu, która była patronem tkactwa. Do określenia jej imienia i słowa „pająk” używano tego samego znaku w języku klinowym. To wskazuje na to, że bogini wyobrażana była jako pajęcza istota tkająca sieci.

Afrykańskie bóstwo przybierające formę pająka

Legendy rozpowszechnione po całej Afryce Zachodniej opowiadają o bóstwie, które przybierało postać pająka z ludzką głową, człowieka z ośmioma pajęczymi nogami i odwłokiem lub po prostu zwykłego pająka. Wierzenia te były osadzone najmocniej na terenach Ghany, gdzie imię bożka Anansi oznaczało w języku Akan to samo co „pająk”. Przez niektóre plemiona postrzegany był jako twórca świata, później jego znaczenie nieco zmalało, lecz wciąż był ważny, ponieważ uważano, że to on pokazał ludziom wiedzę i kulturę.

W mitach opisywany jest jako bohater, który pomimo przewagi przeciwnika potrafi z nim wygrać, używając do tego różnych trików i oszustw. Widziano w nim mądrego i sprytnego boga, który zawsze wiedział, jak wyjść z opresji. Potrafił przemieniać się w pająka, a jego pajęczyna symbolizuje ustne podania przekazywane z pokolenia na pokolenie, które w ten sposób tworzyły nić wierzeń. Widziano w nim także łącznika pomiędzy zwykłymi śmiertelnikami a boskimi istotami. W jednym z mitów uratował antylopę przed pożarem na sawannie, oznajmiając jej przy tym, że się jeszcze spotkają. Zwierzę urodziło młode, lecz nie mogło długo cieszyć się spokojem z powodu zauważenia przez dwójkę myśliwych. Schowała młode przed nimi, a sama uciekła, ale po powrocie nie mogła odnaleźć swoich dzieci. Okazało się, że Anansi uwił w gąszczu z pajęczyny specjalne schronienie dla jej młodych, by myśliwi nie mogli ich znaleźć. W książce i serialu pod tytułem „American Gods” jest postać wyraźnie inspirowana legendami o Anansi, która tak samo, jak on przyjmuje formę pająka.

Warto przeczytać: Tatuaże w serialu Synowie Anarchii.

Kobieta-Pająk twórcą pierwszych Indian

Rdzenni Indianie z Ameryki Północnej w swoich legendach w paru miejscach wspominają o pająkach. W wierzeniach plemienia Hopi występuje w wolnym tłumaczeniu Kobieta-Pająk o imieniu Koyangwuti (starsza kobieta w postaci pająka), która jest opiekunem ich ludu. Stworzyła istoty o imionach, Poqanghoya i Palongawhoya, które wysłała na dwa bieguny, tak by Ziemia mogła się obracać. Następnie za sprawą pieśni stworzenia wydobywającej się z jej ust powstały wszystkie rośliny i zwierzęta. Stworzyła pierwszych ludzi z gliny i swej śliny, po czym obdarowała ich wiedzą i darem mowy. Lud Navajo także wierzy w Kobietę-Pająka, lecz u nich to nie ona jest odpowiedzialna za wykreowanie człowieka. Zamiast tego jest ich pomocnikiem, to od niej nauczyli się jak sadzić plony, wyrabiać ceramikę i tkać. Stoi na straży harmonii świata i tak jak w plemieniu Hopi opiekuje się swoimi ludźmi.

W plemieniu Cheyenne można natknąć się na opowiadania o postaci, której imię to Veeho. Podobnie jak w afrykańskich wierzeniach jest to istota, która wykorzystuje swoje umiejętności do oszukiwania innych, lecz w przeciwieństwie do Anansi nie robi tego w dobrym celu. Choć ma na swoim koncie kilka uczynków, to większości przypadków po prostu lubił uprzykrzać życie innym. Jego imie w dialekcie Cheyenne oznacza dosłownie „pająk”. Zazwyczaj występował w formie ludzkiej, lecz potrafił zamieniać się w pająka. Taką samą rolę miała postać Nihancana w plemieniu Arapaho. Takich pajęczych oszustów i zwodzących ludzi na złą drogę było kilku, lecz wydaję mi się bezsensownym wymienianie ich wszystkich, zwłaszcza że opowieści o nich opowiadają o identycznym zachowaniu.

Indianie kojarzą się nieodłącznie z łapaczem snów i jeśli mu się dobrze przyjrzeć to widać w nim duże podobieństwo do pajęczej sieci. Niektóre plemiona wierzyły w to, że Kobieta-Pająk odwiedza wszystkie nowo narodzone dzieci w celu utkania magicznej sieci, która zapewni im ochronę przed złymi mocami. Gdy plemiona stały się zbyt liczne Kobieta-Pająk nie była w stanie samodzielnie odwiedzić wszystkich dzieci na czas, z tego powodu matki własnoręcznie zaczęły tworzyć łapacze snów i umieszczać je u boku swoich córek i synów. Łapacz snów uważany jest za przedmiot, jaki odgania koszmary, przyciągając tylko dobre sny.

Warto przeczytać: Plemienne tatuaże - ich historia i znaczenie.

Pajęczyna odpowiednikiem wszechświata

W Indiach w pająku dopatruje się tkacza rzeczywistości, który jest zarazem symbolem kosmicznego porządku. Pajęcza nić symbolizuje cały wszechświat i wszystko to, co nas otacza na co dzień. Pająk jest zatem uosobieniem Upaniszad, która w hinduizmie jest duchową mądrością. Jest on twórcą mądrości, jak i również jej mieszkańcem. Jest legenda, która mówi o tym, że pająk utkał nasz wszechświat i za pomoca nici kontroluje wszystko to, co się w nim dzieje. Pewnego dnia ma pożreć swoje legowisko i odtworzyć je w innym miejscu.

W tradycji Aborygenów, która sięga kilka, jak nie kilkanaście tysięcy lat wstecz popularne jest tworzenie totemów, których głównym elementem jest wizerunek pająka i jego sieci. Mówię tutaj konkretnie o plemieniu Burnungku z Rembarrnga, które praktykuje to przy okazji ważnych religijnych ceremonii. Każdy klan umieszcza taki totem w swojej wiosce, dzięki czemu są one ze sobą niejako połączone. Pajęcze totemy zapewnią również kontakt z bardzo ważną dla nich świętą górą.

Warto przeczytać: Tatuowanie na brudnych ulicach Delhi w Indiach.

Potężne pajęcze bóstwo z Ameryki Południowej

Całkiem niedawno, bo raptem w 2008 roku została odkryta świątynia boga-pająka, która została zbudowana przez prekolumbijską cywilizację Cupisnique. W obiekcie świątynnym znaleziono wiele wizerunków pajęczego boga, który wyglądał jak połączenie ciała pająka z pyskiem dzikiego kota i dziobem ptaka. Według naukowców bóstwo miało odpowiadać za opady deszczu, urodzaj i być patronem wojny i uosobieniem wielkiej potęgi. Jeżeli chodzi o opady, to było to związane z tym, że pająki wychodzą na powierzchnie niedługo przed tym, jak spadnie deszcz. W świątyni można było dostrzec również malowidła przedstawiające pająka obtoczonego pajęczą siecią, w której znajdywały się obcięte ludzkie głowy. To wskazuje z kolei na powiązanie bóstwa z wojennymi działaniami i ogromną siłą, która pozwala mu na pokonanie wielu przeciwników naraz. Ludy z tych terenów lubowały się w walce, więc często ich wierzenia odnosiły się do potężnych bóstw, którym niestraszne były bitwy. Sieć związana była również z myślistwem i dobrobytem, albowiem tamtejsza ludność polowała często z użyciem pułapek na zwierzęta i specjalnie przygotowanych sieci, co wiązało się z pozyskiwaniem pożywienia. W Ameryce Południowej były również inne cywilizacje (np. Moche z Peru), w których mitach widoczny jest wpływ pajęczego boga, najwyraźniej zapożyczały go nawzajem od siebie, jak to często miało miejsce w starożytności wśród rozmaitych kultur.

Będąc przy Południowej Ameryce, nie można zapomnieć o słynnych geoglifach z Nazca. Jednym z nich jest ogromny pająk, którego odnóża mają aż 40 metrów. Wykonanie takiej konstrukcji, bez możliwości obejrzenia jej z góry to nie lada wyczyn i do dziś naukowcy snują różne teorie na metodę użytą do ich powstania. Spekuluje się również na temat tego, w jakim celu powstały i jakie jest ich znaczenie. Mnie interesuje wyłącznie pająk, o którym mówi się, że mógł być symbolem płodności w kulturze Nazca lub reprezentuje kosmiczną konstelację Oriona. Prawdy niestety już się nie dowiemy, aczkolwiek takie wyjaśnienie na chwilę obecną wydaje się dla mnie w miarę wyczerpujące.

Pomocny pająk w żydowskich i muzułmańskich wierzeniach

W Torze również znalazło się miejsce dla pająka, który odegrał w jednej z przypowieści kluczową rolę. Dawid, którego przeznaczeniem było, zostanie królem Izraela, był ścigany przez żołnierzy wysłanych przez władcę Saula. Na swojej drodze napotkał jaskinię, którą uznał za najlepszą z możliwych w całej okolicy kryjówkę. Pająk zesłany przez Boga pomógł mu zostać niewidocznym, poprzez utkanie sieci w wejściu do jaskini, przez co ścigający go żołnierze ominęli ją, myśląc, że nikt od wielu lat do niej nie wchodził. W tradycji islamskiej w ten sam sposób został uratowany Prorok i jego towarzysz Abu Bakr. W tej historii Bóg sprawił, że przed jaskinią wyrosło drzewo, z którym pająk połączył się siecią, pokrywając nią całe wejście do jaskini.

W Europie pająki nie miały dobrej reputacji, zwłaszcza w bardzo ciężkim okresie dla starego kontynentu, mianowicie wtedy, kiedy trapiła go czarna śmierć. Mowa tutaj oczywiście o Dżumie, która pochłonęła miliony istnień, przez co ludzie doszukiwali się jej wytłumacznia w różnych miejscach, niekoniecznie prawdziwych. Winnych temu stanowi rzeczy było wielu, ale nas interesuje wyłącznie pająk, który także znajdował się na tej liście. Ludzie widzieli w nim plugawą istotę, diabelskiego wysłannika, którego obecność jest powodem panowania choroby. Dla wielu Europejczyków pająki w dalszym ciągu kojarzą się z czymś złym, a ich wygląd zdaje się tylko to potwierdzać, choć dla niektórych pająki wyglądają uroczo (ja do tego grona się raczej nie zaliczam). W czasie, w którym wierzono w istnienie wiedźm i czarownic, które posługują się złymi mocami rodem z piekła, wierzono, że zjadają one czarne pająki po to, żeby zwiększyć swoją magiczną siłę. W polskim folklorze na stałe zagnieździł się Pan Twardowski, który poprzez pakt zawarty z diabłem znajduje się na Księżycu. Towarzyszem w jego niedoli jest pająk, który często schodzi z Księżyca na Ziemię po swojej nici, żeby przekazać wieści Twardowskiemu lub na odwrót.

Warto przeczytać: Co Biblia mówi o tatuażach?

Japońskie mity opowiadające o pajęczych demonach

W kulturze japońskiej natknąć można się na opowieści związane z mieszkającym pod ziemią pająkiem, którego określa się mianem Tsuchigumo. Było to stworzenie posiadające nadprzyrodzone umiejętności, z których jedną była zamiana w małego chłopca lub piękną kobietę. W takiej formie pająk zyskiwał zaufanie upatrzonej przez siebie ofiary i prowadził ją prosto do swego legowiska, gdzie czekała na nią pułapka, a następnie śmierć. W jednym z mitów legendarny japoński bohater Minamoto no Raiko wyrusza na poszukiwanie mistycznej czaszki. Na swej drodze spotyka Tsuchigumo, który pod przykrywką małego, zagubionego chłopca namawia Minamoto do pomocy. Ten uwiedziony iluzją, trafia w jego sidła, lecz w porę orientuje się z kim ma do czynienia i mieczem wykańcza przeciwnika, ratując siebie tym samym.

To nie jedyna pajęcza postać, która pożera ludzi w mitologii japońskiej. Kolejnym przykładem kogoś takiego jest Jorōgumo, czyli uwodzicielska kobieta, prostytutka, która pod powłoką pięknej dziewczyny wabi mężczyzn, żeby później pozbawić ich życia. Podobnie jak Tsuchigumo korzysta z magii, która pozwala jej na zmianę swojego wyglądu i otoczenia. Często udawała ciążę, żeby jeszcze bardziej przyciągnąć do siebie samuraja i nawet wyjść za niego. Jej ciąża była w rzeczywistości siedliskiem tysięcy jajeczek, z których następnie miały wypełzać kolejne pająki. Pod żadnym pozorem nie wolno było jej ufać, lecz dzięki jej magicznym sztuczką nie każdy mógł się oprzeć jej urokowi. W innych historiach Jorōgumo może być całkowicie inna, nacechowana pozytywnymi wartościami. Czczona jako bogini mieszkająca w wodospadach Jōren, ratuje ich przed utonięciem. Jej imię związane jest również z nazwą gatunku pająka Trichonephila clavata, bo brzmi Jorō-gumo.

Warto przeczytać: Znaczenie japońskich tatuaży.

Symbolika związana z pająkiem

Pająk jest głównym bohaterem wielu powiedzeń i przesądów. Na pewno każdy z was spotkał się z tym że jeżeli zdepczemy pająka, ściągnie to na nas złą pogodę. Mówi się, że jeżeli pająk wejdzie nam do kieszeni, to już nigdy nie będziemy mieli problemów z pieniędzmi. Jeśli panna młoda znajdzie na swojej sukni ślubnej pająka, przyniesie jej to szczęście. Jeśli w drzwiach do twojego domu pająk uwił sieć, możesz spodziewać się gości. Kiedy pająki budują sieci przed południem, jest to zwiastun słonecznej pogody. Natomiast zabicie pająka w domu przynosi pecha. Jak widać na przykładzie tych kilku zabobonów, to pająk wiąże się z samymi pozytywami, no może oprócz tego deszczu, choć i to może zostać wzięte jako plus.

Pająk to przede wszystkim symbol niezależnej kobiecości, a co za tym idzie również płodności. Czarna Wdowa jest tu idealnym przykładem. Oprócz tego pająkowi przypisuje się mądrość, przebiegłość, spryt i ochronę przed złymi mocami. Zdecyowanie częściej mówi się o nim w pozytywnym świetle, aczkolwiek tak jak napisałem na samym początku, pająk ma w sobie dualizm znaczeń. Może być odbierany jako wcielenie diabła, zwiastuna nieszczęść i istotę odpowiedzialną za rozmaite choroby spadające na ludzi. Jego sieć z kolei kojarzy się z życiowymi trudnościami, jest swego rodzaju płuapką, z której każdy z nas chciałby się wyrwać, by nie skończyć jako obiad dla pająka.

Wzory przedstawiające pająka stosowane są w każdym ze stylów tatuażu. Myślę, że można śmiało powiedzieć, że jest to jeden z tych wzorów, które są popularne od dziesiątek lat, jest to po prostu klasyka gatunku. To samo tyczy się pajęczyny, zwłaszcza na łokciu, której początków należy doszukiwać się w kulturze więziennej. To wśród osadzonych pajęcza nić oznacza uwięzienie, czy to fizyczne w zakładzie karnym, czy to psychiczne od nałogów i pewnych zachowań, których ciężko jest się wyzbyć. Aktualnie pajęcze projekty realizowane są w główniej mierze ze względu na atrakcyjny wygląd takich tatuaży. Nie ma co ukrywać, że powoli odchodzi się od podejścia, które mówi o tym, że tatuaż musi koniecznie coś oznaczać. Teraz ważny jest wizualny aspekt, nie we wszystkich przypadkach rzecz jasna, ale jednak. Tak, czy siak uważam, że warto poznać trochę zaplecza i wiedzieć co dany symbol oznacza, ponieważ jest to fajne uzupełnienie, tworzy spójny koncept, którego odbiór będzie silniejszy.

Warto przeczytać: Tatuaże przestępców z rosyjskich więzień.